پرسش :

بنده در دوران دبيرستان درس خوبي داشتم ولي از وقتي كه به دانشگاه رفته ام درسم ضعيف شده است با توجه به اين كه هم خوب درس مي خواهم هم خوب گوش مي دهم ولي موقع امتحان كم مي گيرم لطفاً مرا راهنمايي كنيد؟

پاسخ :
مسئله اي كه شما اشاره كرديد يكي از سؤالات كساني است كه همانند شما با توجه به فعاليت تلاشي كه انجام مي دهند، به نتيجه قابل توجهي نمي رسند. اغلب اين افراد در ترم هاي اوليه دانشگاه قرار دارند. بهتر بود به رشته تحصيلي و علاقه به آن و سال تحصيلي هم اشاره مي كرديد. در هر حال در پاسخ به پرسش شما به چند مسئله اشاره مي شود.
تخصصي شدن دروس دانشگاهي يكي از تفاوت هاي دورة دبيرستان با دورة دانشگاه اين است كه در دبيرستان به دروس متنوعي براي آشنايي دانش آموز با علوم مختلف پرداخته مي شود، ولي در دانشگاه به گرايش هاي مرتبط به صورت نسبتاً عميق توجه مي شود. بعضي دانشجويان شايد تصور كنند كه روش مطالعه و تحقيق دانشگاهي مانند دوره هاي قبلي است و به همين دليل نمي توانند به خوبي از آن استفاده كنند. به همين دليل بايد با توجه به گرايش هاي مختلف روش خاص مطابق با آن را برگزيد.
بنابراين در قدم اول بايد به اختلاف و تنوع اين دوره از دوره هاي قبلي پي برده تا به گام هاي پس از آن رسيد. و سپس رابطه عاطفي و تلاش خود را با رشته جديد عميق تر و كاربردي تر نمايند.
برنامه ريزي مناسب پيشرفت يك دانشجو را مي توان به صعود يك كوهنورد تشبيه كرد. يك كوهنورد حركت صعودي خود را از پايين كوه (مبدأ) آغاز مي كند و به سوي قلّه مورد نظر (مقصد) پيش مي رود. توفيق و كاميابي نهايي وي در گرو صعود موفقيت آميز او بر قله است و مجموعه اي از عوامل در اين موفقيت مؤثرند؛ برنامه ريزي مناسب، تمرين هاي مراحل قبلي و آمادگي كامل روحي ـ جسماني بخشي از عوامل را تشكيل مي دهند. علاوه بر اين، بهره گيري از تجهيزات كوهنوردي و ابزارهاي كمكي ـ نظير طناب، چكس، كفش يخ شكن و... ـ نقش غير قابل انكاري ايفا مي كنند.[1]
بهتر است نگاه دوباره اي به برنامه درسي و تحقيقي خود داشته باشيد و با پي بردن به ضعف هاي احتمالي، به بازسازي آن بپردازيد. در اين گام بايد با استفاده از افراد موفق و يا گرايش هاي خاص و تفكر صحيح برنامه ريزي كرد. از اشتباهات و ضعف هاي برنامه هاي ديگران استفاده كرده و از خودتان دور كنيد.
فراگيري فعّال باشيد يكي از ضعف هاي بسياري از دانش پژوهان، استفاده نكردن از فضاي علمي كلاس است. آموزشي كه در كلاس صورت مي پذيرد را نمي توان با مطالعه كردن يافت. به همين دليل بايد به صورت فعالانه در كلاس درس مشاركت داشته.
خود را تا آنجا كه ممكن است در كانون توجه قرار دهيد. براي ارائه يك مقاله با مديريت يك سمينار و يا كنفرانس داوطلب شويد و يا در عوض، خود را ملزم به مشاركت در بحث گروهي كنيد. اگر كسي نتواند به ديدگاهي واقعي استاد خود دست يابد، توان پاسخ به پرسشهاي او را، حتي با مطالعه زياد ندارد. به همين جهت بايد در هنگام شك و ترديد و يا پي نبردن به مطالب، از وي پرسش كرد. از يادداشت برداري در كلاس درس غفلت نكنيد (باعث مرور سريع تر پس از كلاس و تمركز بيشتر به مطالب است).
روش مطالعة مناسب با رشته تحصيلي ترديدي نيست كه مهارتهاي مربوط به خوب و درست مطالعه كردن نقش مهمي در موفقيت دانشگاهي دارد. اما بسياري از دانشجويان به ندرت از توصيه ها و راهنمايي هاي مرتبط با شيوه هاي صحيح مطالعه بهره مند مي شوند. اساتيد و مدرسان هم به ندرت روش منطقي مطالعة رشتة مورد نظر را ارائه مي كنند و معمولاً اين كار را كاملاً برعهدة خود دانشجويان مي گذارند. به همين دليل است كه عموم دانشجويان و حتي دورة آموزشي خود را آغاز مي كنند، دقيقاً نمي دانند كه چه انتظاري از آنها مي رود.[2]
پس روش مطالعه براي خود روش مطالعه اي مناسب انتخاب كنيد.
به عنوان نمونه مي توانيد با اين روش مطالعه كنيد كه در ابتدا مطالب را به طور اجمالي مرور كنيد و پس از آن پرسش هابي در آن زمينه ها يادداشت كرده و پس از آن به مطالعة آن به صورت تفصيلي بپردازيد، در مرحلة بعد مطالب را فراخواني كرده به ياد بياوريد و در مرحلة آخر مرور كنيد.[3]
البته روشهاي ديگري از قبيل يادداشت برداري و خلاصه نويسي و غيره هم وجود دارد.
از روش حفظ طوطي وار استفاده نكنيد.
بعضي از دانش پژوهان درس را فقط براي امتحان و كسب مدرك مي خوانند و به همين دليل از موفقيت خوبي برخوردار نيستند. آنها از روش طوطي وار يا حفظ كردن استفاده مي كنند و مطالب را به خوبي نمي فهمند؛ به همين دليل در عمق جان نفوذ نكرده، ناپايدار مانده.
مطالعه بايد همراه با فهميدن صورت گيرد تا نتيجه مطلوبي از لحاظ كسب نمرات خوب و تغيير رفتار را در پي داشته باشد. سعي كنيد مطالبي را كه مي آموزيد با دانشهاي قبلي خود پيوند زده و به صورت يك رشتة پيوسته در آوريد. سعي كنيد مطالب را با مسائل زندگي روزمره گره بزنيد و از خود و استاد بپرسيد راستي فايده اين بحث به كجا بر مي گردد و رابطه عاطفي خود را با درس، مكان تحصيل، دوستان هم كلاسي را زيادتر كنيد.
در كنار استفاده از روش مناسب مطالعه، محيط علمي خوبي را پديد آوريد؛ از جمله آن دماي مناسب اتاق، نور كافي، آرامش روحي و جسمي، تمركز حواس و ....
آمادگي براي امتحان قبل از اين كه پايان ترم فرا برسد، بايد دقيقا بدانيد كه چه مطالبي را براي امتحان بايد مرور كنيد؛ به همين دليل از استاد خود بخواهيد تا نوع و محدودة امتحان را مشخص كند تا بر طبق آن مطالعه كنيد. پس از آن كه از محدودة و نوع آزمون مطلع شديد از نحوة پرسش هاي آزمون هم اطلاعاتي به دست آوريد تا بر طبق آن مطالعه كنيد.
روز امتحان با دور كردن استرس و موانع ديگر از خود با آرامش كامل قبل از آزمون حاضر شويد و در ابتداء سوالات را به طور اجمالي بررسي كرده و از سؤالات آسان تر شروع كنيد. اگر احساس مي كنيد كه اعتماد به نفس كمي داريد، بايد به تقويت آن قبل از آزمون بپردازيد. سعي كنيد روز آزمون و چگونگي آن را قبل از آن و با سؤالات فرضي تجربه كرده تا موانع و ضعف هاي خود را جبران كنيد. وقت خود در جلسه امتحان تنظيم كنيد از سؤالات آسان تر شروع كنيد به دقت سوال را بخوانيد تا متوجه سوال نشده ايد جواب ندهيد. هر سوالي را كه جواب برايش پيدا نكرده در آخر وقت با استفاده از معلومات قبلي و تفكر خودتان به پاسخ آن اقدام كنيد (سوال را بدون جواب نگذاريد).
خلاصه مطالب:
1. از حفظ طوطي وار استفاده نكنيد، سعي كنيد با معاني آنها ارتباط برقرار كنيد.
2. مطالعه خود را به اطلاعات گذشته خود پيوند بزنيد، از خود در مورد كاربرد مطالعات و دروس خود بپرسيد.
3. مكان و زمان منظمي براي مطالعه داشته باشيد (نظم در خوردن، خوابيدن، تفريح، عبادت و... مساوي است با موفقيت. )
4. براي خود روش مطالعه انتخاب كنيد.
5. با رشته تحصيلي خود، اساتيد، درس، محيط آموزشي رابطه عاطفي مثبت برقرار كنيد از كلمات و تلقينات منفي استفاده كنيد، بيشتر با دوستي همنشيني كنيد كه جهات مثبت و اميدبخش مطالعه و تحصيل را گوش زد مي كنند، از منفي باف ها فاصله بگيريد و خود نيز منفي بافي نكنيد.
6. براي تمركز بيشتر 1. پيش مطالعه كنيد (قبل از حضور در كلاس) 2. مطالعه و مباحثه علمي گروهي داشته باشيد. 3. مطالب خوانده شده را با خلاقيت خود و با روش خودتان تقسيم بندي كنيد 4. در كلاس يادداشت برداري كنيد. 5. براي رفع خستگي در مطالعات خود تنوع داشته باشيد مثلا وقتي مطالبي سنگين خوانديد در كنار آن شعر يا كتاب داستان يا طنزي هم مطالعه كنيد.
7. از توسل و توكل به خدا استفاده كنيد دعاي مطالعه را از مفاتيح الجنان حفظ كنيد و در شروع مطالعه بخوانيد.


[1] . دانشجوي موفق، مت هكتور تيلور، ماري بونسال، ت: محمد سعيدي مهر، قم، بضعة الرسول، چ اول، 1381، ص 13.
[2] . دانشجوي موفق؛ كتاب قبلي، ص 39.
[3] . مطالعه روشمند، دكتر عين الله خادمي، 1379، انتشارات پارسايان، ص 103، با كمي تغيير.
( اندیشه قم )